Życie ludzkie jest największą wartością! Dlaczego dzieci popełniają samobójstwa i jak temu zapobiec?

Życie ludzkie jest największą wartością!

Zasadnicza postawa w stosunku do życia i śmierci kształtuje się już w pierwszych latach życia dziecka – radość życia może się wówczas obudzić lub wygasnąć. Zachowania autodestrukcyjne, których finał może być tragiczny – uwarunkowane są negatywnymi doświadczeniami z dzieciństwa. W znacznej mierze od postaw rodziców zależy, czy w dalszym życiu ich dziecko sięgnie po ostateczne rozwiązanie w postaci samobójstwa.

Istnieją trzy najważniejsze sytuacje, w których zniwelowana zostaje radość życia już u jego progu. Są to:

• zbyt mało miłości, świadome czy też o wiele częściej nieświadome odrzucanie dzieci,

• rozgrywki między rodzicami wykorzystującymi dziecko do rozładowania własnych konfliktów oraz

• zaborcza miłość utrudniająca znalezienie dziecku jego własnej tożsamości; w tym przypadku bardzo często rodzice przenoszą na dziecko własne niespełnione marzenia, poprzez dziecko usiłują wynagrodzić sobie swoje rozczarowania.

Niemało dzieci, które mogą targnąć się na swoje życie, to:

• ofiary wykorzystywania seksualnego,

• maltretowane fizycznie, czy też

• dręczone psychicznie.

Ktoś powie: To nie dotyczy mojego dziecka! Nic, tylko cieszyć się, że naszym dzieciom przyszło wychowywać się w szczęśliwych domach. Nie można jednak zapominać o tym, że dla większości dzieci drobne niepowodzenia, problemy nieważne i błahe z perspektywy dorosłego mogą urastać do wielkiej potęgi. Takie sytuacje też należy uwzględniać i bacznie je obserwować.

Nie znaczy to też, że każe dziecko z powodu niepowodzeń zdecyduje się na popełnienie w przyszłości samobójstwa. Nie ma obawy! Nie wystarczy bowiem, aby zaistniała jedna lub kilka jednocześnie z wyżej wymienionych przesłanek. Aby dziecko w przyszłości mogło targnąć się na swoje życie, prócz zaistnienia wyżej wymienionych sytuacji dzieci muszą posiadać odpowiednie predyspozycje psychiczne.

Dziecko podatne na autodestrukcyjne zachowania charakteryzuje się, zwanym fachowo brakiem dywergencji w procesach myślenia. Mówiąc prościej chodzi o nieumiejętność zastosowania alternatywnych rozwiązań, o tendencji do postrzegania świata w dwóch kolorach: białym albo czarnym. Wchodzi tutaj w grę typ myślenia „albo-albo”. Dziecko które może przejawiać tendencje autodestrukcyjne w trudnej, stresującej sytuacji staje się bezradne i depresyjne. Skoro rodzie go nie kochają, ma poczucie, że winny jest kłótniom rodziców lub nie może sprostać ich oczekiwaniom czuje się niegodny, winny i niepotrzebny. Samobójstwo często staje się dla takiego dziecka jedynym sposobem wyjścia z trudnej dla niego sytuacji. Skoro mnie nie będzie – moi rodzice nie będą musieli mnie kochać, nie będą się kłócili, nie będą musieli się za mnie wstydzić.

Śmierć staje się dla dziecka pożądana i atrakcyjna. Jawi się jako jedyna możliwość ucieczki od własnych problemów. Kuszący obraz śmierci i niemożności znajdowania innych rozwiązań w sytuacji stresowej stanowią więc dwie strony tej samej monety.

Naszym obowiązkiem, jako rodziców, jest powinność ukształtowania odpowiedniego sposobu myślenia u dzieci już od najwcześniejszych lat ich życia – zwłaszcza u tych, które widzą świat w bieli i czerni. Na nas spoczywa ogromna odpowiedzialność za proces wychowawczy i to również w kontekście zapobiegania zachowaniom autodestrukcyjnym. Oczywiście nie musimy zakładać z góry, że nasze dziecko może paść ofiarą zamachu na własne życie. Ale lepiej dmuchać na zimne! Powinniśmy wykorzystać swój przemożny wpływ na dziecko, aby zapobiegać tragediom w ich dalszym życiu. W pierwszych latach życia dziecka – musimy o tym pamiętać – to my, rodzice jesteśmy największymi autorytetami dla dziecka.

Zatem od bardzo wczesnych lat, my rodzice – jako pierwsi „terapeuci” naszych dzieci – powinniśmy z empatią pochylać się nad własnymi dziećmi i wskazywać, że istnieją różne rozwiązania ich problemów. Nawet tych najmniejszych i najbardziej błahych. Musimy dzieciom naszym tłumaczyć, że świat się nie skończy, gdy nie będą mogły podołać różnym wymaganiom. Trzeba natchnąć je nadzieją, że w przyszłości na pewno uda im się pokonać wszelkie przeszkody. A jeżeli nawet im się nie uda – to nie będzie to miało wpływu na naszą bezwzględną miłość i akceptację dziecka.

Wielka rola w profilaktyce samobójstw przypada zatem rodzicom. Oto jej najważniejsze zasady:

• Akceptuj dziecko takim, jakie ono jest, z jego wadami i zaletami!

• Okazuj dziecku miłość i zrozumienie nawet wtedy, gdy nie spełni twoich oczekiwań!

• Staraj się, aby twoje oczekiwania i wymagania były dostosowane do możliwości dziecka, aby nie wykraczały poza pułap jego zdolności!

• Nie traktuj dziecka jako środka do zaspokojenia własnych pragnień i niespełnionych marzeń! Dziecko musi realizować swoje marzenia, iść własną drogą!

• Nie kochaj go zaborczą miłością!

• Bądź z dzieckiem w każdej trudnej sytuacji, a jednocześnie naucz je, że są różne rozwiązania! Każde niepowodzenie, trudności, zawód – mają też swoje dobre strony. Naucz dziecko doszukiwać się dobra i lekcji, które płyną z trudnych doświadczeń!

• Nie rozbijaj, nie niszcz przyjaźni dziecięcych! Nie podtrzymuj także u dziecka nierealnych oczekiwań, że wszyscy zawsze będą dla niego dobrzy. Wskazuj na różnorodność życia, na słabości, które są udziałem wszystkich ludzi, nie wyłączając dziecka!

• Pamiętaj, że stawianie dziecku wysokich wymagań, a jednocześnie okazywanie chłodu emocjonalnego i niezadowolenia, prowadzi w przyszłości do tragicznych konsekwencji w postaci bezsensownej straty życia!

• Bądź uważnym przyjacielem swojego dziecka, czujnym i empatycznym, a nie groźnym sędzią!

• Nie wikłaj dzieci we własne konflikty i sprawy małżeńskie/partnerskie! Uszanuj naturalne uczucie dziecka do jego ojca czy matki nawet, jeżeli pomiędzy wami istnieją już tylko konflikty.

* Na podstawie doświadczeń własnych, obserwacji i lektury B. Jodłowskiej pt. „Dziecko w kręgu wychowania”, Kraków 2002.