Kurza kartoteka. Czyli sterowana aktywność Cipciaków
Z przedszkola pamięta Matka-kura malowanie rękoma. Jakaż to była wspaniała zabawa. Inna, niż ta, w jaką w domu pozwalała się bawić Rodzicielka. Polegała ona najpierw na malowaniu farbami dłoni, a potem ich odbijanie na kartonie. Można było dobić jedną dłoń, dwie dłonie, albo dowolną ilość. Już samo to było świetną zabawą. Gdy już się dzieci wyhasały w odbijaniu dłoni, dopiero przychodziło właściwe zadanie. Trzeba było stworzyć z odbicia rąk obraz. Panie nie pokazując gotowych rozwiązań a układając dłoń do dłoni pytały dzieci, co im taki układ przypomina. I okazywało się, że dzieci widzą jeże, motyle, ryby, kwiaty i mnóstwo innych postaci i rzeczy w układzie dwóch tylko dłoni. Jest to jedno z niewielu pozytywnych wspomnień z zajęć plastyki, bowiem częściej panie wymuszały obraz, które same rozumiały.
A w tym przypadku było inaczej. Nie pamięta Matka, co sama wymalowała wówczas, ale pamięta, że zachwyciło ją, jak wiele można pokazać w tak prosty sposób, zwłaszcza przez nikogo nieograniczany. Ale taka właśnie była Pani Hela z przedszkola, do którego chodziła mała Matka. Twórcza! Tak sterująca aktywnością swoich wychowanków, aby mieli oni możliwość samodzielnego odkrywania świata. A przecież, „aktywność jest warunkiem rozwoju człowieka i prawidłowej regulacji jego stosunków z otoczeniem. U jej podłoża leży zwykle określona chęć lub racje działania, które mogą stanowić potrzeby jednostki oraz zadania, które ona spostrzega lub sama sobie stawia”. I to nie wymysł Matki. Wspominał już o tym dość dawno znany polski psycholog. (T. Tomaszewski, Wstęp do psychologii, PWN, Warszawa 1971).
Specjaliści z zakresu pedagogiki i psychologii przypisują sterowanej aktywności rolę szczególną. Takie działanie jest jednym ze sposobów do otwartości, a tym samym doskonałym sposobem poznania dziecka, które przez naśladowanie i powtarzanie pod kierunkiem nauczyciela odkrywa samodzielnie rzeczy nowe, ciekawe i wartościowe. W ten właśnie sposób rodzi się w dzieciach spontaniczna ekspresja, tj.: „uzewnętrznianie przeżyć, wyraz stanów i procesów wewnętrznych (głównie emocjonalnych): wyróżnia się ekspresję słowną, mimiczną, ruchową itp.. Czynności ekspresyjne mają przeważnie charakter nieświadomy, mogą stanowić istotne źródło informacji o obecnych przeżyciach danej osoby.” (Słownik Pedagogiczny, pod red. W. Szewczyk, Warszawa 1979).
Nie warto zatem ograniczać dziecka do znanych sobie tylko schematów. Należy stwarzać dziecku możliwość spontanicznego uzewnętrzniania, uzewnętrznianie jest bowiem naturalną potrzebą człowieka. W odniesieniu do dziecka, ekspresja przejawia się w spontanicznie podejmowanych zabawach. Gdy więc dziecko bawi się, rysuje czy śpiewa sobie tylko znaną piosenkę, nie należy go ograniczać. Gdy zaś nie widzimy u naszych pociech takich skłonności należy je zacząć rozwijać. Dla dobra dzieci. Aktywność inspirowana przez dorosłych, mimo że obejmuje działania bardziej zorganizowane, też wyzwala nowe formy wyrażania siebie.
Jak tego dokonać? Tak jak Pani Hela. Dać dzieciom farby, pozwolić malować im swoje dłonie i obijać je na kartonie, potem ukierunkować ich zabawę na wymyślanie form, jakie jawią się ze zwykłych odcisków dłoni – i dać im wolność w wyrażeniu siebie. Wierzcie Matce – piękne powstają dzieła. A emocje jakie towarzyszą ich tworzeniu są niepowtarzalne – zwłaszcza u tych młodszych dzieci. Jak widać na zdjęciach Kurka-podlotka jest raczej zblazowana. Ale efekt końcowy i ją zadowolił!
Ponadto, technika malowanie rękami, prócz tego, że zapewnia każdemu dziecku wspaniałą rozrywkę, rozbudza zainteresowanie i wielostronnie zaktywizuje, przyczynia się również do:
usprawniania motorki rąk i koordynacji wzrokowo- ruchowej,
usprawniania analizatora wzrokowego oraz orientacji przestrzennej.
Malowanie dłonią i palcami jest szczególnym rodzajem ćwiczeń grafomotorycznych przygotowujących nasze pociechy do pisania.
Ponadto:
wyrabiania umiejętności koncentracji uwagi oraz rozwiania logicznego myślenia i spostrzegawczości na materiale obrazkowym i słownym
rozładowania napięcia emocjonalnego,
uwalnia od zahamowań,
pomaga w pokonywaniu lęków o różnym pochodzeniu,
wzmacnia wiarę we własne siły,
pobudza do ekspresji plastycznej.