Rozładowywanie napięć emocjonalnych u dzieci. Reagować czy ignorować?

Dawniej wielu rodziców myślało, że ssanie kciuka, gryzienie koca, kołysanie się lub uderzanie głową to złe nawyki, oznaczające, iż dziecko czuje się niepewnie albo jest źle wychowane. Znaczyło to, że gdyby dziecko było „w porządku”, nie robiłoby tego - czyli „odrzuciłoby złe nawyki” - albo, jeszcze lepiej, w ogóle by ich nie nabrało. Dobrze wychowane dziecko tak się nie zachowuje. Wielu rodziców uważało nawet, że skoro dziecko uporczywie trzyma się tych nawyków, to dlatego iż oni nie zapewnili mu wystarczającego poczucia bezpieczeństwa.

Czy oby na pewno? Wszystkie wymienione powyżej zachowania służą rozładowaniu napięcia emocjonalnego. To zupełnie normalne, że takie napięcie trapi od czasu do czasu zarówno dzieci, jak i dorosłych. Dorośli stosują w takiej sytuacji rozmaite środki - do najczęstszych należy palenie. Dziecko ma swoje własne sposoby, a należą do nich właśnie te zachowania, o których mowa powyżej.

Duże znaczenie w tych sprawach ma nastawienie rodziców. Jeżeli uznają, że mają od czynienia z czymś, co pomaga dziecku rozładować napięcie, nie zaś z występkiem, któremu trzeba zapobiegać, to ich spokojny, pełen zrozumienia i tolerancji stosunek przyniesie dziecku wiele korzyści.

W dziewięciu przypadkach na dziesięć dzieci same z tego wyrastają. Nie tylko więc nie należy zwalczać tych nawyków, lecz nawet nie powinno się zwracać na nie szczególnej uwagi, ponieważ im mniej się o nich mówi, im mniejszą się do nich przywiązuje wagę, tym szybciej przemijają. Ciągłe uwagi rodziców (wypowiadane w dobrej wierze), mogą raczej spotęgować, a nie ograniczyć ssanie kciuka, obgryzanie paznokci czy inne tym podobne czynności. Najlepszą więc radą, jakiej można udzielić rodzicom, jest zachować spokój i nie przejmować się zanadto.

Różne sposoby rozładowywania napięć emocjonalnych u dzieci pojawiają się i zanikają wraz z rozwojem dziecka

Trzeba tutaj wspomnieć, że nie tylko każde dziecko ma charakterystyczną dla siebie metodę (lub metody) rozładowywania napięcia, ale również że w pewnych okresach życia napięcie jest większe niż w innych.

1 rok

To czas intensywnego ssania kciuka, razem z innymi przedmiotami albo bez, które występuje za dnia, przed samym zaśnięciem, w nocy. W tym okresie może występować również przejściowe i w znacznym stopniu przypadkowe rozmazywanie stolca. Nie powinno też martwić kołysanie się przed snem, trzęsienie łóżkiem, walenie głową, przekręcanie głowy z jednej strony na drugą. A także dotykanie genitaliów i elementy masturbacji. Również płacz w tym czasie jest skuteczną metodą radzenia sobie dziecka z emocjami.

18 miesięcy

Szczytowe natężenie ssania kciuka. Może trwać nawet przez kilka godzin dziennie, przed zaśnięciem i całą no. Może zdarzyć się kołysanie, trzęsienie łóżkiem, przetaczanie głowy. Rzadsze natomiast są przypadki rozmazywania stolca. W tym okresie dzieci często w emocjach przesuwają meble i wyciągają rzeczy z szaf. Mają też dość częste napady wściekłości. Nie powinno też być zaskakujące, że dziecko w emocjach rwie książki.

21 miesięcy

Niszczenie pościeli, ściąganie ubrania i bieganie nago po mieszkaniu – to typowe zachowanie dla dziecka w tym okresie jego życia.

2 lata

Rzadsze jest ssanie kciuka za dnia. Zachowanie to ma wyraźny związek ze stanami głodu, zmęczenia, przygnębienia. Może się zdarzyć rozmazywanie stolca. Może się też pojawić w tym czasie kołysanie się, trzęsienie łóżkiem, podskakiwanie, walenie lub gwałtowne turlanie głową. Typowy dwulatek za to wprowadza coś nowego do katalogu zachowań – żądania przed snem: a to pić, a to siku, a to poczytać, a to jeść. Wszystko, aby tylko nie spać. Jednak, mimo występujących wymienionych wcześniej zachowań, dziecko w tym wieku rzadziej rozładowuje napięcia. Zostawione samo w pokoju, wyciąga wszystko z szaf i szuflad.

2 i pół roku

Rzadsze ssanie kciuka za dnia. Nocą ssanie palca z dodatkowymi przedmiotami. Czasami kołysanie się, walenie głową. Nieco masturbacji. U sprawnych językowo dzieci może wystąpić jąkanie. Dla dwuipółlatka typowe jest darcie tapet, odrapywanie tynku. Dwuipółlatek to również wielki bałagan w pokoju oraz pasja do niszczenia dużych i małych przedmiotów. Występują w tym okresie również nagłe, agresywne ataki – w których dziecko może uderzyć obcego. Napady wściekłości – to typowe zachowania dwuipólatka.

3 lata

Ssanie kciuka, często związane z dodatkowym przedmiotem, nocą i okazjonalnie za dnia. Dziecko pozwala jednak wyjąć sobie kciuk z buzi podczas snu. W tym okresie rzadziej rozładowuje napięcia. Może jednak spacerować po domu nocą.

3 i pół roku

To czas wzmożenia częstotliwości rozładowywania napięcia emocjonalnego. Znowu powraca ssanie palca w nocy z dodatkowym przedmiotem. Jednak w ciągu dnia dziecko może obywać się bez tego przedmiotu i ssać tylko palec. W tym okresie dzieci często plują. Wzmaga się również jąkanie się. Dłubanie w nosie, obgryzanie paznokci – to również typowe zachowania trzyipółlatków. Poza tym obserwuje się drżenie rąk, potykanie się i przewracanie oraz nawrót nadmiernej płaczliwości.

4 latA

Ssanie palca występuje w tym okresie tylko podczas snu. Trudno w tym okresie jest opanować zachowanie dziecka: motorycznie – dziecko ucieka, kopie, pluje, obgryza paznokcie, dłubie w nosie, robi miny. Werbalnie - puszy się i przechwala, celowo koślawi języki używa brzydkich słów. Ma w tym okresie częstsze lęki i koszmary senne. W chwilach podniecenia emocjonalnego ma silną potrzebę oddania moczu. W momentach stresujących pojawia się ból brzucha, a nawet wymioty.

5 lat

To czas niezbyt wielu przejawów emocjonalnego napięcia. Często jedno dziecko objawia tylko jeden, charakterystyczny dla siebie sposób rozładowywania napięć. Ręka przy twarzy: dłubanie w nosie, obgryzanie paznokci. Ssanie palca przed snem albo w stanie wielkiego zmęczenia, często bez dodatkowego przedmiotu. Obserwuje się również mruganie oczami, potrząsanie głową, chrząkanie i pokasływanie, szczególnie u schyłku dnia – szczyt w porze kolacji. Głośne wciąganie powietrza nosem.

5 i pół roku

Ilość i intensywność sposobów rozładowywania emocji znowu wzrasta. Jedno dziecko może uciekać się do kilku z nich. Ręka przy twarzy: częstsze dłubanie w nosie, obgryzanie paznokci. Pokasływanie przypominające tik. Pokazywanie języka. Mniej za to ssania kciuka przed snem. Początki nauki szkolnej mogą przyczynić się do wzrostu natężenia jąkania, obgryzania paznokci, ssania kciuka.

6 lat

To czas ogólnego niepokoju i niezdarności dziecko. Dziecko „przewraca się na byle kamieniu”. Kołysząc nogami kopie nogi od stołu. Siedzi na samym brzegu krzesła, odpycha je do tylu. Mogą powrócić napady wściekłości. Dziecko robi miny, naśladując innych, jakby dla zabawy. Wydaje odgłosy z gardła. W chwilach ekscytacji dziecko ciężko oddycha, dyszy.

Obgryza paznokcie, pokazuje język, pluje. Jąka się. Ssanie palca występuje jednak tylko u niektórych dzieci, od dawna do tej czynności bardzo przywiązanych. W ich wypadku może się nawet zintensyfikować.

7 lat

Rozładowywanie napięć zdarza się o wiele rzadziej. Stare sposoby zanikają. Dzieci, które ciągle jeszcze ssą kciuk, obgryzają paznokcie lub jąkają się, starają się z tym walczyć. W tym okresie zauważa się nieco mrugania oczami, za to dość często obserwuje się „nachmurzone miny”. W tym okresie, w chwilach wzmożonego napięcia mogą jednak wystąpić bóle i zawroty głowy.

8 lat

To czas dużej różnorodności zachowań. Może pojawić się ponownie którykolwiek z poprzednich nawyków: mruganie powiekami, obgryzanie paznokci, tarcie oczu – ale staje się to mniej uporczywe. Nieliczne dzieci, bardzo przywiązane do ssania kciuka, szczególnie chłopcy, ciągle to robią w trakcie czytania, słuchania albo w stanie zmęczenia lub choroby. Nowe zachowanie to wyłamywanie palców. Często w tym wieku dzieci płaczą ze zmęczenia.

Krzywią się, gdy słyszą nie chciane polecenia. Gdy mają zrobić coś, czego nie lubią, muszą oddać mocz lub skarżą się na bóle brzucha.

9 lat

To okres tupania, przeczesywania włosów dłońmi, odrywania guzików. Dziecko jest bardziej niezdarne. Upuszcza i tłucze różne rzeczy przy czym samo siebie obwinia. W tym wieku zauważa się u dzieci mamrotanie i pojękiwanie. W chwilach wzmożonego napięcia mogą wystąpić zawroty głowy.